Các thương hiệu ô tô nước ngoài đánh mất hào quang tại Trung Quốc, xe nội địa lên ngôi

Trong nhiều năm qua, các hãng ô tô nước ngoài tại Trung Quốc đã trở thành xu hướng lựa chọn của khách hàng yêu thích thương hiệu sang trọng như gia đình anh Cao ở thành phố Thượng Hải. Giờ đây, mọi thứ đã khác.

Ben Cao và vợ Rachel (cùng 36 tuổi) đang bán bớt 1 trong 2 chiếc Porsche của mình, giữ lại xe thể thao 911 chạy bằng động cơ xăng có giá 290.000 USD, để mua chiếc ô tô điện đầu tiên. Chiếc ô tô mới mà vợ chồng anh Cao nhắm đến là SUV điện có giá 70.000 USD do công ty Trung Quốc Li Auto sản xuất.

"Khi bạn ngồi vào bên trong chiếc xe của Li Auto, cảm giác đầu tiên là sang trọng", anh Cao, một chuyên gia tư vấn quản lý, cho biết.

Sự tăng trưởng chóng mặt của những thương hiệu ô tô điện Trung Quốc như Li Auto, BYD, Nio và XPeng Motors là mối bận tâm chung của các giám đốc, kỹ sư, nhà thiết kế tham gia triển lãm Ô tô Thượng Hải 2023. Đất nước này hiện là thị trường ô tô lớn nhất thế giới và các hãng xe nội địa đang định hướng cho những đối thủ đa quốc gia vốn bấy lâu nay đã kiếm lời từ sự giàu có của nhóm khách hàng đa dạng tại Trung Quốc. Những người tiêu dùng như anh Cao và các công ty xe hơi lớn của Trung Quốc đã thâu tóm ô tô điện nhanh hơn tưởng tượng của phần lớn mọi người.

Gian hàng của thương hiệu ô tô điện Trung Quốc Nio tại triển lãm Ô tô Thượng Hải 2023

Sự trỗi dậy của các công ty ô tô Trung Quốc, thường được hỗ trợ bởi chính quyền thành phố nơi họ đặt nhà máy, là một ví dụ khác cho thấy quốc gia này đang thống trị trong mảng xe điện. Trung Quốc giờ đây đang sản xuất và bán nhiều ô tô điện nhất thế giới, cả ở thị trường nội địa lẫn quốc tế. Chuyên môn của các công ty xe hơi Trung Quốc bao phủ toàn bộ chuỗi giá trị ô tô điện. Cụ thể hơn, các công ty ô tô Trung Quốc tự sản xuất gần như toàn bộ mô-tơ điện của xe và lọc hầu hết các hóa chất dùng cho pin lithium. Trung Quốc thậm chí còn dẫn đầu về mảng phát triển công nghệ pin thế hệ mới, đó là pin natri.

Hơn 80% ô tô điện bán tại Trung Quốc trong năm ngoái đều do các hãng xe nội địa sản xuất. Vào mùa thu năm 2022, người Trung Quốc đã vượt mặt các công ty đa quốc gia về tổng lượng xe điện và xe xăng bán ra mỗi tháng.

"Thị phần của những công ty đa quốc gia ở Trung Quốc dự kiến sẽ tiếp tục giảm vì sự phát triển không ngừng nghỉ của các hãng xe Trung Quốc, đặc biệt trong mảng ô tô điện", ông Stephen W. Dyer, Giám đốc quản lý của công ty tư vấn Alix Partners đặt trụ sở tại thành phố Thượng Hải, cho biết.

Các hãng xe nước ngoài hiện đang gặp nhiều khó khăn tại Trung Quốc khi họ bị buộc phải chuyển sang ô tô điện với tốc độ nhanh hơn ở châu Âu và Mỹ. Liên minh châu Âu và bang California (Mỹ) muốn các hãng ô tô chỉ bán xe không khí thải từ năm 2035. Chính quyền Tổng thống Biden cũng đề xuất quy định khí thải yêu cầu 2/3 xe du lịch mới bán ra tại Mỹ từ năm 2032 phải là ô tô điện. Đây là tiêu chuẩn bị một số hãng xe cho là quá khắt khe.

Trừ một vài ngoại lệ như Tesla - hãng đã được chào đón tại Trung Quốc từ năm 2018 nhờ công nghệ của mình, chính quyền Bắc Kinh buộc các công ty nước ngoài phải thành lập liên doanh với hãng xe nội địa. Trong vòng 4 thập kỷ qua, các công ty đa quốc gia đã tôi luyện một thế hệ kỹ sư ô tô Trung Quốc, nhiều người trong số họ đang làm việc cho những đối thủ nội địa có khả năng cạnh tranh cao.

Sự trỗi dậy của ô tô điện

Hiện nay, số lượng xe do liên doanh của các công ty nước ngoài bán ra tại Trung Quốc đã giảm mạnh. Nguyên nhân là bởi xe dùng động cơ xăng không còn được ưa chuộng tại Trung Quốc trong thời đại ô tô điện lên ngôi. Ô tô điện chiếm gần 1/4 lượng xe tiêu thụ tại Trung Quốc trong năm ngoái trong khi con số này ở Mỹ chỉ là 6%, và dự kiến sẽ đạt mức hơn 1/3 vào cuối năm nay.

Trong năm 2016 và 2017, hãng Ford bán được 1 triệu chiếc ô tô du lịch, SUV và bán tải tại Trung Quốc. Tuy nhiên, trong năm ngoái, con số này giảm xuống còn dưới 400.000 xe. Hyundai - "ông lớn" của ngành xe hơi Hàn Quốc - bán 1,8 triệu xe ở Trung Quốc vào năm 2016 nhưng năm ngoái chỉ còn 385.000 xe.

General Motors (GM) từng một thời cạnh tranh vị trí số 1 thị trường với Volkswagen đã giảm gần một nửa doanh số tại Trung Quốc trong năm 2022. Nếu không có Wuling - liên doanh với tập đoàn xe hơi lớn nhất Trung Quốc SAIC - thì GM thậm chí còn thảm hơn. Hiện liên doanh Wuling chiếm đến 44% doanh số của GM ở Trung Quốc nhờ bán những mẫu xe siêu rẻ, có giá chỉ từ 4.800 - 21.800 USD. Do đó, biên lợi nhuận của Wuling cũng khá thấp.

Thị phần của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã tăng lên 52% trong quý cuối cùng của năm 2022 từ mức 47% trong một năm trước đó, phần lớn là do doanh số bán xe điện tăng đột biến. Thương hiệu bán chạy nhất là BYD, được tỷ phú Warren E. Buffett đầu tư từ rất sớm. BYD hiện nắm giữ 10,3% thị phần, tăng từ 2,1% cách đây 4 năm, và vượt qua Volkswagen để trở thành thương hiệu dẫn đầu thị trường Trung Quốc. Volkswagen cũng bị mất thị phần nhưng ít hơn hầu hết các nhà sản xuất ô tô nước ngoài.

Ô tô điện giá rẻ BYD Seagull mới là một trong những mẫu xe thu hút nhiều sự chú ý trong triển lãm Ô tô Thượng Hải 2023

Một phát ngôn viên của Volkswagen cho biết công ty đã tăng gấp đôi doanh số của dòng xe điện ID trong năm ngoái và từ chối giảm giá như một số đối thủ chỉ để duy trì lượng xe bán ra. GM dự định giới thiệu 4 loại xe điện mới mang các thương hiệu Buick, Cadillac và Chevrolet tại Trung Quốc trong năm nay, đồng thời có kế hoạch chuyển đổi hơn một nửa công suất nhà máy tại nước này sang ô tô điện vào năm 2030.

Theo một nguồn tin thân cận với kế hoạch của công ty, Volkswagen quan tâm đến thị trường Trung Quốc tới mức đã thuê 2 máy bay để đưa các thành viên hội đồng quản trị của Tập đoàn và các thương hiệu Volkswagen, Audi cũng như Porsche từ Đức đến triển lãm Ô tô Thượng Hải 2023. Volkswagen từ chối bình luận về việc sắp xếp đi lại cho các triển lãm ô tô.

Volkswagen ra mắt ô tô điện mới ID.7 Vizzion trong triển lãm Ô tô Thượng Hải 2023

Doanh số ô tô điện đã tăng với tốc độ chậm hơn trong năm nay sau khi các khoản trợ cấp mua xe của Chính phủ Trung Quốc hết hạn vào cuối tháng 12/2022. Trong khi đó, doanh số của ô tô chạy bằng xăng giảm mạnh do thuế mua hàng được khôi phục sau khi bị tạm ngừng vì đại dịch Covid-19.

Tesla - công ty chỉ bán ô tô điện - gần đây đã tăng trưởng chậm hơn so với các nhà sản xuất xe hơi Trung Quốc nên phải giảm giá xe. Điều này đã kích hoạt một làn sóng giảm giá ô tô điện cũng như tâm lý chờ đợi trước khi mua xe của khách hàng. Nhiều người tiêu dùng vẫn đang theo dõi xem Chính phủ Trung Quốc có đưa chính sách trợ giá khi mua ô tô điện hoặc giảm thuế trở lại hay không.

Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội ô tô du lịch Trung Quốc, cho biết: “Sự suy yếu chỉ là ngắn hạn vì sự hỗn loạn về giá trong tháng 3 đã khiến doanh số bán hàng giảm”.

Các công ty đa quốc gia như Volkswagen và GM đã giới thiệu những mẫu ô tô điện trông giống như xe chạy bằng xăng của họ với hi vọng sẽ tạo ra sự chuyển đổi dần dần. Tuy nhiên, thay vào đó, người tiêu dùng Trung Quốc lại bị thu hút bởi những mẫu ô tô điện có thiết kế ngoại thất và nội thất hào nhoáng nhất.

Anh Cao, một người đam mê xe Porsche, cho rằng hầu hết thiết kế của các nhà sản xuất ô tô đa quốc gia đều nhàm chán. “Họ còn thua xa, dù là Mỹ hay thậm chí là Đức”, anh Cao nói. “Họ thậm chí dường như còn không cùng thời đại".

Thiết kế ô tô đang thay đổi nhanh chóng ở Trung Quốc. Anh Cao cho biết anh đang sinh hoạt trong một câu lạc bộ gồm 350 người Trung Quốc sở hữu phiên bản Sport Turismo của mẫu xe Porsche Panamera và biết là có ít nhất 50 người khác đã mua Li Auto L9 giống như mình.

Không giống như hầu hết các mẫu SUV cỡ lớn trên thị trường thế giới, L9 chạy bằng điện. Mẫu SUV này có một động cơ xăng dự phòng cỡ nhỏ có thể sạc bộ pin mạnh mẽ của xe. Tuy nhiên, động cơ không cung cấp năng lượng để xe di chuyển.

Anh Cao cho rằng mình không cần đến động cơ thay thế. Anh dự định lái chiếc SUV đến các công viên lớn ở ngoại ô Thượng Hải trong ngày và sạc pin ở nhà mỗi tối. Những chuyến đi chơi như vậy đã trở nên phổ biến ở Trung Quốc sau khi kết thúc các đợt cách ly xã hội và phong tỏa thành phố để phòng chống Covid-19. Đối với những chuyến đi dài hơn đến các thành phố khác, anh Cao sẽ đi bằng máy bay hoặc tàu cao tốc của Trung Quốc.

Ngay cả việc bố trí các gian trưng bày tại những triển lãm ô tô như ở Thượng Hải cũng đã thay đổi. Cho đến vài năm gần đây, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc phải rất vất vả mới có thể đặt xe trưng bày của họ gần các thương hiệu đa quốc gia như Mercedes-Benz. Họ làm như vậy với mong muốn người tiêu dùng Trung Quốc trên đường đổ xô đến gian trưng bày của các hãng xe đa quốc gia cũng có thể nhìn thấy những thương hiệu nội địa.

Theo ông Bill Russo, cựu Giám đốc điều hành của Chrysler Trung Quốc, các thương hiệu xe điện nội địa giờ đây muốn bao vây các công ty khác trên sàn triển lãm. "Bạn muốn gần hơn với họ vì các công ty Trung Quốc có những chiếc xe điện chạy bằng pin 'hot' nhất", ông Russo giải thích. “Các nhà sản xuất ô tô nước ngoài hiện đã không còn hào quang như trước nữa".