Firebird I XP-21 - Mẫu concept có thiết kế như máy bay, trang bị động cơ tuabin ra đời cách đây 70 năm

Đối với những người đam mê ô tô, cái tên Firebird gần như gắn liền với dòng xe cơ bắp của Pontiac được sản xuất từ năm 1967 đến năm 2002. Tuy nhiên, ít ai nhớ rằng nó cũng từng được sử dụng cho 4 chiếc xe concept chạy bằng động cơ tuabin sáng tạo từ những năm 1950. Chiếc đầu tiên và được cho là kỳ quặc nhất có tên mã là Firebird I XP-21, một chiếc xe trông giống như máy bay chiến đấu trên bánh xe.

Vào những năm 1950, ngành công nghiệp của Mỹ đã bùng nổ mạnh mẽ và trong lĩnh vực ô tô, các nhà sản xuất đã bước ra ngoài khuôn khổ hơn bao giờ hết. Đó là thời kỳ mà các kỹ sư và nhà thiết kế được tự do đổi mới, tạo ra nhiều loại phương tiện mang tính đột phá. Tại General Motors, đây là lúc họ tiếp tục công việc nghiên cứu tính khả thi của động cơ tuabin khí trong ô tô, một dự án được bắt đầu từ những năm 1940.

Ý tưởng sửa đổi một động cơ máy bay và lắp nó vào trong ô tô không phải là mới, với việc Fiat đã chế tạo thành công chiếc S76 “Beast of Turin” vào năm 1910. Tuy nhiên, sử dụng động cơ phản lực lại là một sự mạo hiểm hoàn toàn khác, thu hút tâm trí của nhiều kỹ sư sáng suốt của thời đại đó.

Một trong số đó là Emmett Conklin, một nhân vật huyền thoại trong lịch sử GM. Ông gia nhập công ty khi còn trẻ vào những năm 1920, và ban đầu là công nhân xây dựng cho Milford Proving Ground, cơ sở thử nghiệm ô tô chuyên dụng đầu tiên trên thế giới. Sau đó, ông ấy làm nghề hoán đổi lốp xe chạy thử, và rồi tiến tới trở thành người lái thử.

Là một người cực kỳ thông minh với niềm đam mê kỹ thuật, Conklin thường làm việc trên những chiếc xe thử nghiệm mà ông đã lái, sửa chữa, và cải thiện chúng. Ban quản lý đã để ý điều đó và thăng chức cho ông làm giám sát đường thử và cuối cùng, ông được chọn làm việc trong chương trình nghiên cứu động cơ tuabin bắt đầu vào những năm 1940.

Sau khi Thế Chiến II kết thúc và GM bắt đầu dồn tài nguyên vào dự án một lần nữa, Conklin đã được chọn để giám sát quá trình phát triển chiếc xe tuabin khí hoạt động hoàn chỉnh đầu tiên của Mỹ.

Được coi là một concept của kỹ thuật và phong cách, Firebird I đã ra đời vào năm 1953. Được thiết kế bởi Harley J. Earl, người đứng sau Dự án Opel mà cuối cùng trở thành Chevrolet Corvette, nó trông giống một chiếc máy bay chiến đấu hơn là một chiếc ô tô thông thường.

Được làm hoàn toàn bằng nhựa gia cố bằng sợi thủy tinh, thân xe (hay đúng hơn là thân máy bay) lấy cảm hứng từ máy bay chiến đấu Douglas F4D Skyray với đôi cánh hình tam giác nhỏ, phần đuôi được trang trí hình ảnh logo của bộ phận vận tải hàng không của GM (GMATS), và lồng kính bao phủ buồng lái một chỗ ngồi.

Mũi xe có chứa bình xăng 132,5 lít và đằng sau khoang lái nhỏ bé là một động cơ đột phá với một cái tên tuyệt vời. Được phát triển dưới sự chỉ đạo của Charles L. McCuen, Whirlfire Turbo-Power là một động cơ tuabin hai phần có chứa một bộ khí hóa được kết nối thông qua một trục linh hoạt với một bộ nguồn thứ cấp.

Bộ khí hóa kết hợp một máy nén và một tuabin trộn không khí nén với nhiên liệu bên trong hai buồng đốt. Nó tạo ra khí nóng vận hành tuabin thứ hai bên trong bộ nguồn, được liên kết với trục sau của Firebird thông qua một hộp số hành tinh hai cấp.

Công suất đầu ra được đánh giá là 370 mã lực và chiếc xe concept có thể đạt tốc độ tối đa lý thuyết là 322 km/h. Công suất mạnh mẽ này đòi hỏi một hệ thống phanh mạnh tương đương nên các kỹ sư đã gắn trống phanh 11 inch (28 cm) ở bên ngoài để giúp phân tán nhiệt hiệu quả hơn. Hơn nữa, các cạnh của cánh xe còn trang bị những bộ phanh tách rời mà có thể được kích hoạt bằng công tắc trên vô lăng.

Chiếc Firebird I đáng sợ đến mức người duy nhất được coi là đủ tiêu chuẩn để lái nó trong các cuộc thử nghiệm ban đầu chính là Emmett Conklin. Chuyện xưa kể rằng ông ấy đã tăng tốc lên đến 160 km/h, nhưng ngay sau khi chuyển sang số thứ 2, lốp xe đã bị mất độ bám đường và suýt dẫn đến tai nạn. Sau đó, ông ấy cho biết rằng bản thân đã quá già cho công việc này, và cuối cùng giao nhiệm vụ lái thử cho Mauri Rose, người từng 3 lần chiến thắng Indy 500 và cũng là một kỹ sư.

Trước khi bắt đầu thử nghiệm tại Indianapolis Motor Speedway, Charles L. McCuen cũng đã lái chiếc nguyên mẫu nhưng cuối cùng đã gặp tai nạn và suýt thì thiệt mạng. Sau đó, chiếc xe đã được sửa chữa, và Rose cuối cùng đã có cơ hội chạy thử nhiều lần nhưng rồi chịu thất vọng khi GM quyết định cấm chạy thử tốc độ cao hơn nữa. Do đó, mẫu concept sử dụng động cơ tuabin đã không bao giờ đạt được tốc độ tối đa giả định.

Video hai mẫu concept Firebird I và II ngày nay

Là một trong những mẫu xe concept điên rồ nhất từng được tạo ra, Firebird I XP-21 đã mở đường cho ba nguyên mẫu GM chạy bằng tuabin khí nữa cũng được ra mắt trong những năm 1950. Cùng với Rover JET1 hay Fiat Turbina, nó là một trong những chiếc xe đầu tiên sử dụng loại động cơ này.

Nó đã ra mắt công chúng tại Motorama 1954, một triển lãm ô tô do GM tổ chức từ năm 1949 đến năm 1961, và được sử dụng như một phương tiện quảng cáo thành công cho công ty trong nhiều năm về sau. Giờ đây, chiếc xe thân hình máy bay này được trưng bày tại GM Heritage Center ở Sterling Heights, Michigan.