Ngành xe điện Trung Quốc đang "phát hoảng" với các vấn đề chất lượng

Trong vài ngày trung tuần tháng 3 vừa qua, chất lượng nghèo nàn làm người dùng phải đau đầu của xe điện Trung Quốc đã là một chủ đề trang nhất khắp truyền thông nước này. Dựa theo một bản khảo sát trên internet, gần 70% người trả lời nói rằng họ đã hối tiếc mua một chiếc xe năng lượng mới.

Nhiều người đã mong đợi rằng ngành nghề này sẽ là một mục tiêu trên chương trình cực kỳ phổ biến “Consumer Rights Day” ở Trung Quốc, nơi người ta lên tiếng chê bai các tập đoàn lớn vì chất lượng và dịch vụ kém. Sự bực tức của những người chủ xe thực sự đã bùng nổ trên cả nền tảng truyền thông xã hội lẫn truyền thông truyền thống của Trung Quốc.

Đối với Trung Quốc, đất nước đang hi vọng thống trị ngành công nghiệp xe năng lượng mới toàn cầu, đây nên là một sự cảnh báo đáng lo. Sự tập trung của chính phủ lên số lượng thay vì chất lượng là không có tính bền lâu. Nếu Trung Quốc muốn thắng trong cuộc đua xe điện, họ cần phải tái tập trung lên những mối quan tâm của tài xế.

Trong khi Bắc Kinh đã ủng hộ ngành công nghiệp này trong hơn một thập kỷ qua, nỗ lực của họ đã bắt đầu có một quán tính mới với sự ra đời của chiến lược “Made in China 2025” trong năm 2015. Kể từ đó, chính phủ Trung Quốc đã đưa ra hàng loạt chính sách để thúc đẩy xe điện, tiến hành gây vốn và trợ cấp cho các nhà sản xuất xe và pin sử dụng cho xe điện, tăng thuế lên xe nhập khẩu, học tập công nghệ của các đối tác liên doanh, và đưa ra yêu cầu bắt buộc sản xuất xe điện bất chấp nhu cầu thị trường.

Để khuấy động nhu cầu, chính phủ địa phương đã đưa ra hàng loạt khoản trợ cấp mà mới chỉ thực sự bắt đầu có hiệu lực thời gian gần đây (giá xe điện ở Trung Quốc là thấp hơn tỷ lệ trung bình toàn cầu) và loại bỏ thuế bán hàng lên xe điện. Quan trọng hơn, một số thành phố cũng đã cấm phát hành biển đăng ký xe đối với các phương tiện truyền thống; ở Bắc Kinh, ít hơn 1% người đăng ký xe ô tô thông thường có thể thành công lấy được biển số. Điều đó giống như ép buộc các tài xế mới hãy đi mua một chiếc xe điện.

Kết quả từ hành động trên mang lại là có thể đoán được. Trong năm ngoái, các nhà sản xuất xe Trung Quốc đã bán được 1,25 triệu chiếc xe năng lượng mới, đa phần là xe điện – tăng gần 62% so với năm 2017, đặt đất nước lên đà đạt mục tiêu 2 triệu chiếc xe năng lượng mới được bán trong năm 2020. Hiện nay, Trung Quốc chiếm hơn một nửa tổng doanh số xe điện trên toàn thế giới.

Nhưng số lượng không thể che mờ đi điều mà một tờ báo năng lượng Trung Quốc đã đề cập tới hồi trung tuần tháng 3 là scandal “Cổng chất lượng” của ngành xe năng lượng mới. Các con số đang đưa ra lời kết tội. Trong năm 2018, các nhà sản xuất Trung Quốc đã phải triệu hồi 135.700 chiếc xe năng lượng mới, chiếm 10,8% tỷ lệ triệu hồi toàn ngành. Trong năm nay, 23.458 chiếc xe điện khác cũng đã bị triệu hồi.

Cụm pin là vấn đề phổ biến nhất. Một số không thể vận hành được như quảng cáo. Một số khác lại cạn năng lượng nhanh khác thường. Một số khác thì lại nóng đến mức nguy hiểm khi chạy. Hơn 40 chiếc xe năng lượng mới đã bốc cháy ở Trung Quốc trong năm 2018.

Các vấn đề khác bao gồm lỗi mô-tơ, lỗi hộp số, lỗi đồng hồ công tơ mét và có mùi khó ngửi (một vấn đề rất nhạy cảm đối với khách hàng Trung Quốc). Đáng lưu ý nhất là dựa theo cơ sở nghiên cứu thị trường JD Power, các vấn đề tỏ ra phổ biến hơn trên xe năng lượng mới Trung Quốc so với các mẫu xe truyền thống.

Đúng là đối với bất cứ công nghệ mới nào, các vấn đề phát sinh là điều có thể lường trước. Nhưng thị trường được bảo trợ thái quá của Trung Quốc rõ ràng đã khiến vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn. Điển hình như chuyện có tới hơn 500 công ty khởi nghiệp xe năng lượng mới ở Trung Quốc, hầu hết đều thiếu kinh nghiệm chế tạo và tiếp thị xe ô tô.

Dù sao tin tức tốt là gần đây chính phủ đã thực hiện các bước để loại bỏ trợ cấp lên các mẫu xe năng lượng mới có cự li ngắn mà thường được bán ở phần đáy thị trường, và đưa ra hạn chế lên việc sản lượng sản xuất bổ sung nhằm đảm bảo hầu hết sản xuất diễn ra ở những nhà máy có kinh nghiệm.

Tuy nhiên, để phục hồi sự tự tin của người tiêu dùng Trung Quốc sẽ cần những tiêu chuẩn và chính sách hoàn toàn mới. Ví dụ, cụm pin là chi tiết thường bị khách hàng Trung Quốc phàn nàn nhất bởi chúng không đạt chất lượng như quảng cáo. Các tiêu chuẩn mới để thử nghiệm, cấp phép và tiếp thị cụm pin, cộng thêm cơ quan kiểm qua tương xứng, sẽ có tác dụng.

Trên tất cả, chính phủ nên tìm cách giảm bớt vai trò của họ trong việc hỗ trợ ngành, cho phép các nhà sản xuất xe có thể cạnh tranh chất lượng với nhau một cách công bằng. Cách tốt nhất để khiến người Trung Quốc muốn mua xe điện là mang tới cho họ những chiếc xe đáng mua.