“Ngại” đầu tư ở Việt Nam, doanh nghiệp ô tô FDI chuyển dần sang nhập khẩu

Cắt giảm chi phí lắp ráp ở Việt Nam, chuyển sang nhập khẩu ô tô

Cuộc gặp giữa ban lãnh đạo một số Bộ, ngành và các nhà sản xuất ô tô, trong đó có nhiều doanh nghiệp FDI thuộc Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) đã diễn ra vào ngày 26/2 tại Văn phòng Chính phủ. Được biết, cuộc họp đã trao đổi về những kiến nghị xoay quanh Nghị định 116.

Ông Toru Kinoshita, Tổng giám đốc của Toyota Việt Nam kiêm Chủ tịch VAMA đã tỏ mối quan ngại về một số quy định hành chính trong Nghị định 116. Đồng thời, ông cho rằng Nghị định 116 đã không tuân thủ thông lệ quốc tế gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất và nhập khẩu ô tô của các thành viên VAMA.

Đây không phải là lần đầu tiên có ý kiến kiến nghị về Nghị định 116. Trong suốt cuộc gặp cũng như quá trình kiến nghị về Nghị định 116 trước đó, các doanh nghiệp FDI, có cả những nhà sản xuất lớn như liên doanh Toyota, Ford hay Honda đều chỉ tập trung đòi hỏi dỡ bỏ một số quy định nhằm mở rộng cửa cho các mẫu ô tô, nhất là những mẫu xe được sản xuất ở Indonesia và Thái Lan về Việt Nam. Các doanh nghiệp FDI hầu như không đề cập đến việc đóng góp và hỗ trợ cho mục tiêu phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam theo định hướng của Chính phủ.

Có thể bạn quan tâm: 

>>> Ô tô nhập khẩu Thái Lan sẵn sàng trở lại Việt Nam trong tháng 3

>>> Nghị định 116 của Việt Nam gây bất lợi cho ngành công nghiệp ô tô Indonesia

>>> Thêm 23 ô tô nhập khẩu vào Việt Nam trong tháng đầu năm 2018

Theo ông Nguyễn Minh Đồng, chuyên gia về lĩnh vực ô tô, các tập đoàn ô tô toàn cầu đã dự tính trước về viễn cảnh ô tô từ Indonesia và Thái Lan tràn về Việt Nam khi thuế xuất nhập khẩu giảm còn 0% vào năm 2018. Từ đó, các hãng xe lớn đã bắt đầu đầu tư hàng trăm triệu USD cho việc xây dựng các nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô ở 2 nước Đông Nam Á này. Vì vậy, không khó hiểu khi các liên doanh ô tô FDI muốn thu hẹp sản xuất, cắt giảm chi phí lắp ráp, nhân công, nhà xưởng kho bãi ở Việt Nam để chuyển qua nhập khẩu.

Báo cáo kinh tế xã hội năm 2017 của tỉnh Vĩnh Phúc cho thấy, ngành công nghiệp có chỉ số giảm mạnh nhất trong năm của tỉnh này là ngành sản xuất ô tô, mặc dù đây là địa điểm đặt nhà máy sản xuất lắp ráp của 2 hãng ô tô lớn nhất thị trường Việt Nam gồm Toyota và Honda.

Theo đó, hầu hết các tháng trong năm đều có chỉ số sản xuất giảm so với cùng kỳ. Tính chung cả năm giảm đến 19,16% so với năm 2016. Sản lượng ô tô 5-14 chỗ trong tháng 12/2017 chỉ đạt 5.008 chiếc và cả năm 2017 chỉ là 51.820 xe, bằng 80,8% so với năm trước. Thu ngân sách nhà nước trong năm 2017 ở khu vực FDI tại Vĩnh Phúc chỉ đạt 18.001 tỷ, ước đạt 64,87% so với dự toán (27.751 tỷ Đồng).

Trong khi tại Hải Dương, nơi đặt nhà máy của Ford Việt Nam, các khoản hụt thu nội địa trong năm 2017 lên đến 1.576 tỷ Đồng. Khoản thu từ các doanh nghiệp FDI chỉ đạt 3.569 tỷ Đồng, hụt 1.431 tỷ Đồng. Sở dĩ như vậy là do Ford Việt Nam hiện tại chủ yếu tiêu thụ xe nhập khẩu khiến cho cơ cấu tiêu thụ xe lắp ráp trong nước và xe nhập khẩu thay đổi.

Còn những dòng xe chủ lực trong danh mục sản phẩm của các liên doanh ô tô Toyota, Honda, Ford tại Việt Nam chủ yếu chỉ nhập khẩu từ Thái Lan và Indonesia.

Thống kê của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho thấy, Toyota đã tiêu thụ được gần 60.000 xe trong năm 2017. Nhưng trong số đó lại có hơn 13.000 chiếc Toyota Fortuner, mẫu xe bán chạy thứ 2 sau dòng Vios ở Việt Nam được nhập từ Thái Lan. Hiện Toyota chỉ đang lắp ráp 4 dòng xe tại Việt Nam là Camry, Corolla Altis, Vios, Innova.

Honda CR-V, dòng xe chủ lực của Honda Việt Nam cũng đang được nhập khẩu từ Thái Lan. Trước đó, hãng đã tuyên bố ngừng sản xuất CR-V cũ từ tháng 9/2017. Lô hàng hơn 700 xe CR-V mới nhập về Việt Nam đã được tiêu thụ chỉ trong 1 tháng và có mức giá bán lẻ cao hơn phiên bản cũ khá nhiều.

Ford Việt Nam cũng có tình hình tương tự. Trong tổng số hơn 28.000 xe tiêu thụ trong năm 2017 có đến khoảng 15.000 chiếc Ford Ranger được nhập khẩu từ Thái Lan, chiếm hơn 50% doanh số bán hàng của liên doanh này.

Những dòng xe bán tải nhập khẩu từ Thái Lan với ưu đãi về thuế nhập khẩu và lệ phí trước bạ cũng giúp cho doanh số của nhiều liên doanh khác như GM Việt Nam, Mitsubishi Việt Nam hay Nissan Việt Nam tăng đáng kể.

Doanh nghiệp ô tô FDI chỉ làm việc có lợi

Bình luận trên một trang báo điện tử, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nhận định: "Sau khi chiến lược phát triển công nghiệp ôtô Việt Nam năm 2002 thất bại hoàn toàn, chiến lược năm 2014 đã mang đến cho các nhà đầu tư nước ngoài quá nhiều ưu đãi. Cho đến hiện tại, nền công nghiệp ôtô Việt Nam dựa trên trụ cột các FDI chỉ mất chứ không hề được.”

Đồng thời, ông cũng cho rằng các doanh nghiệp ô tô FDI chỉ làm những việc có lợi cho họ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Minh Đồng, chuyên gia về lĩnh vực ô tô cho biết, việc ngừng sản xuất, lắp ráp chuyển qua nhập khẩu của các doanh nghiệp FDI là bước đi bắt buộc của họ. Họ quyết định đầu tư mở rộng sản xuất ở những nước có nền công nghiệp ô tô và phụ trợ phát triển như Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ khi Việt Nam không còn ưu đãi về chính sách.

Công nghiệp ô tô vốn được phát triển như là một ngành tạo động lực thúc đẩy sự phát triển công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, sản phẩm ô tô có thể phục vụ nhu cầu nội địa lẫn xuất khẩu. Thế nhưng, các chuyên gia kinh tế đều cho rằng không nên dựa vào các doanh nghiệp ô tô FDI để hướng đến mục tiêu phát triển công nghiệp ô tô Việt Nam về tỷ lệ nội địa hóa, sản lượng xe sản xuất trong nước hay phát triển công nghiệp phụ trợ.

Được biết, Toyota Việt Nam có doanh số bán hàng trong năm 2017 đạt khoảng 60.000 xe, chiếm thị phần 23,7% công bố tỷ lệ nội địa hóa cao nhất tại Việt Nam, đạt từ 19% đến 37% tùy theo từng mẫu xe (theo phương pháp tính giá trị của ASEAN).

Còn Ford Việt Nam hay Honda Việt Nam đều có danh mục sản phẩm với các mẫu ô tô nhập khẩu nhiều hơn là lắp ráp trong nước. Cụ thể, liên doanh Ford có 3/7 mẫu, doanh số xe nhập khẩu chiếm hơn 50%, còn Honda Việt Nam có đến 5/6 mẫu không sản xuất trong nước.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, doanh nghiệp ô tô FDI cần nghiêm túc nhìn nhận về việc đóng góp cho nền công nghiệp ô tô Việt Nam. Bởi trong suốt hơn 20 năm nhận ưu đãi, họ phần lớn không đầu tư vào Việt Nam mà chỉ muốn kiếm lợi nhuận cho mình.

Xem thêm: Hậu Nghị định 116, chỉ có 60 chiếc ô tô được nhập khẩu về Việt Nam trong đầu năm 2018